เลย ... จังหวัดร้อยภู บ้านของทะเลหมอก ใครเคยเที่ยวเมืองเลยต้องติดใจความงามของขุนเขาทั้งนั้นแหละ แต่รู้หรือเปล่าว่าเมืองเลยยังมีสิ่งน่าสนใจอีกมากมายนอกเหนือจากความอลังการของธรรมชาตินะ

วัฒนธรรม วิถีชีวิต ความศรัทธาในพุทธศาสนาของคนเลย เป็นอีกหนึ่งสิ่งซึ่งมีเสน่ห์ไม่เหมือนที่ไหน รวมล้านนานิดๆ ล้านช้างหน่อยๆผนวกความเป็นอีสาน แล้วผสานเข้ากับความเป็น "ไทเลย" จนออกมากลมกล่อมละมุนละไม

บนเส้นทางจากภูเรือ เลี้ยวซ้ายไปด่านซ้าย ต่อถึงนาแห้ว นี่คือสามอำเภอเชื่อมโยงทางวัฒนธรรมที่น่าสนใจมาสัมผัสความละมุนละไมสไตล์ไทเลย รวมถึงมีการท่องเที่ยวชุมชน พัฒนาโดยชุมชน เพื่อชุมชน เป็นความน่าเที่ยวนอกเหนือจากแค่ความสวยทางธรรมชาติซึ่งฮิตติดลมบนแทบไม่ต้องพูดถึง

มาเดินทางด้วยกันครับ และต้องขอบคุณองค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน) สำนักงานพื้นที่พิเศษเลย หรือ อพท.5 สนับสนุนในการพาเที่ยวและชมวัฒนธรรมประเพณีที่มีเสน่ห์มากๆ ตลอดทั้งทริปด้วย

---

ประเพณีแห่ดอกต้นไม้ อ.นาแห้ว

เริ่มต้นเที่ยวที่อำเภอนาแห้ว ที่นี่ชื่อเรื่องเป็นเมืองโอบล้อมด้วยภูเขา อากาศดี ฤดูฝนมีท้องทุ่งเขียวกับสายหมอกคลุมห่มตลอดเวลา แต่หากเป็นฤดูร้อนตอนสงกรานต์ ยังมีอีกสิ่งน่าสนใจหนึ่งเดียวในประเทศคือประเพณีแห่ต้นดอกไม้ ที่วัดศรีโพธิ์ชัย ตำบลแสงภา

ประเพณีนี้จัดขึ้นมากว่า 400 ปี เพื่อถวายเป็นพุทธบูชาและความเป็นสิริมงคล ชาวบ้านจะช่วยกันทำต้นดอกไม้ขนาดใหญ่หมู่บ้านละหนึ่งต้น ผู้ชายขึ้นโครงไม้ไผ่ให้เป็นรูปร่างสูงกว่า 15 เมตร ส่วนผู้หญิงจัดหาดอกไม้มาประดับประดา โดยใช้ดอกหางนกยูงสีแดงกับดอกคูณสีเหลือง ทำกันเสร็จภายในไม่กี่ชั่วโมง จากนั้นช่วยกันยกไปที่วัดศรีโพธิ์ชัย แล้วราวหนึ่งทุ่มจึงเริ่มแห่วนรอบพระอุโบสถ พร้อมเสียงเฮ ร้องตะโกน เครื่องดนตรี ที่ผสมผสานกันอย่างสนุกสนานและเปี่ยมด้วยศรัทธา

ความจริงตั้งแต่อดีตต้นดอกไม้มีหลายขนาด ขนาดเล็กพานพุ่มถือคนเดียว ขนาดกลางๆ ช่วยกันถือสองสามคน ก่อนพัฒนาต่อยอดสู่ต้นดอกไม้ขนาดยักษ์สูงกว่า 15 เมตร เป็นไฮไลท์ด้านวัฒนธรรมประเพณีแบบที่เราเห็นกัน

ตามปกติการแห่ต้นดอกไม้จะมีขึ้นวันที่ 14-16 เมษายน และวันพระอีกสองครั้งที่เหลือของเดือนเมษายน ทว่าเพราะสถานการณ์โรคโควิด-19 ทำให้ปีนี้ อบต.แสงภา ลดวันแห่ต้นดอกไม้เหลือเพียง 14 เมษายนวันเดียวที่ผมร่วมงานมา แต่ก็หวังว่าปีต่อไป ประเพณีแบบนี้จะกลับมาจัดกันหลายวันเหมือนเดิมนะ

สนใจเที่ยวประเพณีแห่ต้นดอกไม้ในปีถัดไป หรือพักโฮมสเตย์ในตำบลแสงภาซึ่งน่าท่องเที่ยวตลอดทั้งปี ติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมที่ กำนันวิรัตน์ โทร. 084-344-0641

---

วัดศรีโพธิ์ชัย บ้านแสงภา อ.นาแห้ว

นอกเหนือจากประเพีณีแห่งดอกต้นไม้ที่วัดแห่งนี้ วัดศรีโพธิ์ชัยยังถือเป็นวัดเก่าแก่คู่บ้านแสงภามาตั้งแต่ก่อตั้งชุมชนสมัยอยุธยา พระอุโบสถเก่าแก่มีกลิ่นอายศิลปะล้านช้าง เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวบ้านทุกคนเลื่อมใสศรัทธา มาเที่ยวนาแห้วต้องแวะมากราบสักการะกัน

---

วัดโพธิ์ชัย บ้านนาพึง อ.นาแห้ว

วัดโพธิ์ชัย ตำบลนาพึง (อย่าสับสนกับวัดศรีโพธิ์ชัย ตำบลแสงภา) เป็นอีกหนึ่งวัดที่น่ามาเยือนของอำเภอนาแห้ว วิหารเก่าแก่ที่นี่ได้รับการขึ้นทะเบียนให้เป็นโบราณสถานสำคัญโดยกรมศิลปากร

โดดเด่นที่สุดคงจะเป็นฮูปแต้ม หรือจิตรกรรมฝาผนังฝีมือช่างศิลป์อีสาน สะท้อนให้เห็นถึงวิถีและความเชื่อของผู้คนสมัยเก่าก่อน แม้เดี๋ยวนี้จะเริ่มเลือนสภาพลงตามเวลา ทว่ากรมศิลปากรก็พยายามเข้ามาบูรณะดูแล จัดเป็นงานศิลปะสำคัญของชาติเชียวล่ะ

ที่นี่ยังมีพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์นามว่าพระเจ้าองค์แสน พระพุทธรูปทองสัมฤทธิ์สูงประมาณ 50 เซ็นติเมตร โดยทุกวันที่ 13 เมษายน จะอัญเชิญลงมายังลานวัดให้ชาวบ้านสรงน้ำ ส่วนวันอื่นๆ เราสามารถขึ้นไปกราบไหว้กันได้ในกุฎิท่านเจ้าอาวาส

---

กาแฟสร้างป่า สร้างรายได้ อ.นาแห้ว

นาแห้วเป็นอำเภอเล็กๆ เงียบสงบ แต่หากพูดถึงกาแฟดีๆ ก็มีไม่ขาดเหมือนกัน เริ่มแรกตรงไปได้เลยที่ร้าน Reforest Coffee หรือ กาแฟสร้างป่า สร้างรายได้

เป็นร้านกาแฟในโครงการฯ ตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ​ ใช้การปลูกกาแฟนำร่อง ปลูกพืชอื่นผสมผสาน กลายเป็นเพิ่มพื้นที่ป่าพร้อมสร้างรายได้อย่างยั่งยืน ร้านใช้เมล็ดกาแฟของเกษตรกรนาแห้ว และมีผลิตผลทางการเกษตรต่างๆ​ อย่าง แมคคาเดเมีย​ เมล็ดกาแฟ กล้วยฉาบ ผลไม้ ฯลฯ ให้เลือกซื้อหาเป็นของฝาก

---

ไร่ลองเลย อ.นาแห้ว

ไร่ธรรมดาที่ไม่ธรรมดา เพราะย้อนกลับไปสิบกว่าปีก่อน พื้นที่ทั้งหมดของไร่ลองเลยคือไร่ข้าวโพดทั้งภูเขา แต่ปัจจุบันกลับเป็นสวนเกษตรไม้ผสมเขียวชอุ่ม แสดงให้เห็นว่าคนเราก็สามารถฟื้นคืนพื้นที่ป่าได้เหมือนกัน

จุดเด่นของไร่ลองเลยคือกาแฟแบรนด์ตัวเอง ปลูกเอง รวมผลผลิตของชาวบ้านเอง คั่วเอง คิดสูตรกาแฟเอง จนสุดท้ายกลายมาเป็นกาแฟชั้นดีของจังหวัดเลย ก่อนต่อยอดทำกาแฟสำเร็จรูปอย่างโคลด์บรูว์ซอง ดริปซอง อีกต่างหาก ใครอยากดื่มกาแฟดีๆ สักแก้ว หรือซื้อหากลับบ้าน ตรงไปลองที่ไร่ลองเลยได้เลย (งงไหมนะ ฮา...)

ปัจจุบันที่นี่อยู่ในระหว่างพัฒนาพื้นที่ให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยว ตอนนี้อาจยังทำได้เพียงเดินดูสวนไม้ต่างๆ ซึ่งทางไร่ปลูกเองแทบทุกต้น ทว่าในอนาคตน่าจะเป็นจุดเช็คอินน่าสนใจอีกแห่งเลยล่ะ

ติดต่อท่องเที่ยว อาหาร และสั่งซื้อผลิตภัณฑ์กาแฟต่างๆ ที่ คุณอิ๋ม 087-057-4995  หรือแฟนเพจเฟซบุ๊ก ลองเลย Longloei Garden

---

พระธาตุดินแทน อ.นาแห้ว

องค์พระธาตุซึ่งแปลกตาที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศ เพราะพระธาตุดินแทนคือกองดินหินทรายที่ชาวบ้านช่วยกันนำมาถมทับจนสูงขึ้น สูงขึ้น ในเวลากว่า 200 ปี จนกลายเป็นกองดินใหญ่โตโอฬาร ใครอยากได้บุญได้กุศลต้องขุดดินใส่ถังแล้วเทลงบนกองดินนี้ ว่ากันว่ายิ่งเดินขึ้นไปเทสูงเท่าไหร่จะยิ่งได้บุญมากเท่านั้น

ใครอยากชมหรือสักการะองค์พระธาตุดินแดนต้องไปที่วัดพระธาตุดินแทน ซอยทางเข้าอยู่ตรงข้ามกับวัดศรีโพธิ์ชัยแสงภา ช่วงฤดูฝนวัดแห่งนี้ยังเป็นจุดชมวิวทุ่งนาสวยๆ ด้วยนะ

---

ถวายต้นผึ้ง พระธาตุศรีสองรัก อ.ด่านซ้าย

องค์พระธาตุศักดิ์สิทธิ์แห่งอำเภอด่านซ้าย สร้างขึ้นสมัยอยุธยาเพื่อเป็นสัญลักษณ์ความร่วมมือกันระหว่างกรุงศรีอยุธยากับกรุงศรีสัตนาคนหุต (เวียงจันทน์) ในการเลิกรบรารุกรานกันเอง แล้วร่วมมือกันปกป้องบ้านเมืองจากพม่า ปัจจุบันนับเป็นหนึ่งในพระธาตุศักดิ์สิทธิ์ของภาคอีสานเลยเชียว

ความโดดเด่นของการมาสักการะพระธาตุศรีสองรักคือการถวายต้นผึ้ง (ทำจากขี้ผึ้งหรือน้ำตาเทียน) โดยผู้ชายจะเป็นคนหาไม้ไผ่มาทำเป็นโครง ส่วนผู้หญิงทำดอกผึ้งด้วยการตั้งหม้อต้มน้ำ นำไขขี้่ผึ้งหรือเทียนไขมาละลาย จากนั้นใช้แม่พิมพ์จุ่มลงไปในไขละลายให้ติดขึ้นมา พอจุ่มไขนั้นลงในน้ำเย็นอีกครั้งก็จะได้ดอกผึ้งสวยงาม นำไปประดับกับโครงไม้ไผ่กลายเป็นต้นผึ้งพร้อมถวายพระธาตุศรีสองรัก

สมัยก่อนเวลาทำดอกผึ้ง ชาวบ้านจะใช้ปลายผลมะละกอดิบมาทำเป็นแม่พิมพ์ แต่ปัจจุบันวิวัฒนาการเป็นแม่พิมพ์ไม้เพื่อความสะดวกและคงทนในการใช้งาน

ที่พระธาตุศรีสองรัก ห้ามทุกคนสวมเสื้อผ้าหรือนำสิ่งที่มีสีแดงเข้าไปอย่างเด็ดขาด แม้แต่จุดแดงนิดเดียวก็ไม่ได้ ตามความเชื่อว่าองค์พระธาตุสร้างขึ้นเพื่อเป็นสัญลักษณ์ของความสงบ ยุติการนองเลือด ดังนั้นเมื่อสีแดงสื่อความหมายถึงเลือดจึงไม่ควรเข้าพื้นที่นั่นเอง

---

พิพิธภัณฑ์ผีตาโขน วัดโพนชัย อ.ด่านซ้าย

สัญลักษณ์แห่งอำเภอด่านซ้าย ถึงไม่เคยเห็นกับตาก็ต้องรู้จักชื่อ นั่นคือประเพณีการละเล่นผีตาโขน ซึ่งจัดว่าโด่งดังระดับโลกแล้วล่ะ ปกติมีงานทุกปีในเดือนกรกฎาคม แต่ถึงมาเที่ยวนอกเวลาก็สามารถมาเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์ผีตาโขน ที่วัดโพนชัย กันได้

จุดเริ่มต้นการเล่นผีตาโขนมีที่มาจากพระเวสสันดรชาดก ตอนที่พระเวสสันดรและนางมัทรีตัดสินใจออกจากป่ากลับสู่เมือง เหล่าภูติผีต่างๆ จึงพากันปลอมตัวเป็นคนเพื่อมาส่งทั้งสองพระองค์ จนกลายเป็นที่มาของคำว่า "ผีตามคน" และเพี้ยนมาเรื่อยจนเป็น "ผีตาโขน"

จากความเชื่อทางพุทธศาสนา ผนวกกับศิลปะและความสนุกสนานท้องถิ่นตามแบบฉบับชาวอีสาน จึงกลายมาเป็นการละเล่นผีตาโขนแบบที่เห็นในปัจจุบัน

---

ครัวแม่คำพัน-พ่อมโน อ.ด่านซ้าย

อาหารถิ่นด่านซ้ายที่แซ่บตลอดกาล การันตีด้วยฝีมือ แม่คำพัน อ่อนอุทัย ซึ่งได้รับรางวัลครูภูมิปัญญาไทย ด้านโภชนาการ ประจำปี พ.ศ. 2554 เชียวนะ

ห้ามพลาดกับน้ำผักสะทอน หรือน้ำหมักจากผักสะทอน ผักพื้นบ้านของคนเลย ที่มีรสชาตินัวๆ นำมาปรุงหรือผสมอาหารได้หลากหลายคล้ายการใช้ปลาร้า น้ำผักสะทอนของแม่คำพันกลายเป็นสูตรออริจินัล โด่งดังไกลขายต่างชาติเลยล่ะ

นอกจากนี้ยังมีอาหารถิ่นอย่างเมี่ยงโค้น เมี่ยงทูน และอาหารอีสานหลายสิบเมนู ให้เราลิ้มลองรสชาติฝีมือแบบต้นตำรับกันอีกด้วย เป็นร้านอาหารพื้นถิ่นห้ามพลาดครับ

ติดต่อร้านครัวแม่คำพัน-พ่อมโน โทร. 087-217-8104

---

วัดเนรมิตวิปัสสนา อ.ด่านซ้าย

หนึ่งวัดสวยของภาคอีสานและอำเภอด่านซ้าย โดดเด่นด้วยการก่อสร้างจากศิลาแลง ใช้เวลาทั้งหมดนานกว่า 14 ปี จึงแล้วเสร็จทั้งหมด ใครมาเห็นมาชมก็ต้องร้องว้าวด้วยกันทั้งนั้น

ภายในอุโบสถมี พระพุทธชินราชจำลอง ประดิษฐานเป็นพระประธาน ถือว่าเป็นหนึ่งในองค์จำลองที่มีความสวยงามมากๆ

---

หน้ากากผีบุ้งเต้า บ้านไฮตาก อ.ภูเรือ

บ้านไฮตาก ฟังชื่อยังงงๆ ไหงมาอยู่อำเภอภูเรือ จังหวัดเลย (ฮา...) ที่มาคำว่า ไฮ มาจากต้นไฮหรือต้นไทรชนิดหนึ่งออกเสียงตามสำเนียงถิ่น ส่วนคำว่า ตาก หมายถึงการแผ่กว้างขายออก รวมกันเป็น "ไฮตาก" ต้นไทรซึ่งกิ่งก่านแผ่ขยายใหญ่นั่นไง

จะว่าในอดีตบ้านไฮตากเป็นหมู่บ้านหลังเขาก็ได้ แต่พอการเดินทางสะดวกมากขึ้นเดี๋ยวนี้เลยพัฒนาเป็นจุดชมวิวทะเลภูเขา จุดชมพระอาทิตย์ตก จุดเช็คอินใหม่เอี่ยม มีสถานที่ให้กางเต็นท์แคมปิ้งเพียบ ใครมาปลายฝนต้นหนาวรับประกันเลยว่าเจอทะเลหมอกหนาหนุ่มสะใจ

นอกจากเป็นจุดชมวิวสวย ที่บ้านไฮตากยังมีกิจกรรมชุมชนสอดประสานกับวัฒนธรรมท้องถิ่นน่าสนใจมากๆ คือการทำหน้ากากผีบุ้งเต้าอันเป็นสัญลักษณ์โดดเด่นใหม่มาแรงของจังหวัดเลย

เล่าความเป็นมานิดว่าปกติชาวบ้านไฮตากจะมีประเพณีทำต้นผึ้ง ต้นดอกไม้ (ขนาดเล็ก) และทุง (ตุง) นำไปถวายองค์พระเจ้าใหญ่ที่ประดิษฐานบนยอดภูเรือทุกปี จนช่วงราวห้าปีที่ผ่านมา คุณวัชรินทร์ อาจสมบาล ครูหนุ่มรุ่นใหญ่ลูกหลานชาวไฮตากเห็นว่าคนในชุมชนปลูกต้นน้ำเต้าให้ผลผลิตเยอะ แต่กลับไม่ได้นำมาใช้ประโยชน์เต็มที่ จึงเริ่มนำเอาต้นน้ำเต้ามาวาดลวดลายระบายสีให้สวย กลายเป็นหน้ากากผีบุ้งเต้านำไปประดับคู่กับทุง

ความคิดเล็กๆ ของครูหนุ่มกลายเป็นก้าวกระโดด เมื่อทุกฝ่ายในจังหวัดเลยเห็นถึงความโดดเด่น ผลักดันผีบุ้งเต้าให้เป็นจุดขายใหม่ของอำเภอภูเรือ ขอบอกว่าถึงจะเป็นผีรุ่นใหม่ไม่ได้มีประวัติยาวนานเหมือน ผีตาโขน กับ ผีขนน้ำ แต่ในอนาคตเชื่อว่าผีบุ้งเต้าคงโด่งดังไม่แพ้กัน

ถึงบ้านไฮตาก สามารถมาวาดลวดลายระบายสีหน้ากากผีบุ้งเต้าที่ร้านคอฟฟี่ เดอ ไฮตาก นอกจากชมวิวสวยยังได้เวิร์คช็อปเล็กๆ จะเลือกหน้ากากใหญ่หรือหน้ากากจิ๋วก็ตามชอบตามราคา และหากใครมาแคมปิ้งอาบอากาศหนาวๆ นอนเต็นท์กินหมูกระทะด้วยจะยิ่งเป็นการท่องเที่ยวครบวงจรเลยล่ะ

ติดต่อท่องเที่ยวบ้านไฮตากและกิจกรรมทำหน้ากากผีบุ้งเต้าที่ ผู้ใหญ่จันทร์ โทร 088-300-8048

---

วัดป่าห้วยลาด อ.ภูเรือ

จากสำนักสงฆ์ สู่วัดป่า กลายมาเป็นสถานที่ท่องเที่ยวแลนด์มาร์คทางศาสนาของอำเภอภูเรือ สายบุญสายเที่ยววัดหากมาที่นี่คงต้องร้องว้าวเพราะมีรูปปั้น งานประติมากรรม ให้ชมเต็มไปหมด

ภายในศาลาเฉลิมพระเกียรติเป็นที่ประดิษฐานของ “พระสัพพัญญูรู้แจ้งสามแดนโลกธาตุ” พระองค์ใหญ่สีขาวสูง 19 เมตร สวยงามมากๆ

---

Coffee Bun อ.ภูเรือ

ปิดท้ายทริปนี้ด้วยกาแฟดีๆ ที่อำเภอภูเรือ หลายคนอาจเคยลิ้มลอง กาแฟกระชายดำ ของ Coffee Bun แต่อาจไม่รู้ว่าสาขาใหญ่ที่สุดของแบรนด์นี้เป็นบ้านไม้เล็กๆ อยู่ที่นี่เองนะ

แวะเวียนมาลิ้มลองกาแฟสูตรต่างๆ ที่คุณบัน หรือ ธัญญ์นิธิ ศรีบุรินธนาภรณ์ ร่วมกับชาวบ้านในพื้นที่จัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชนรักษ์สมุนไพรไทย ศึกษาหาวิธีการคั่วกาแฟจนได้รสชาติอันเป็นเอกลักษณ์ไม่เหมือนใคร แถมผสมผสานเข้ากับสมุนไพรท้องถิ่น จนกลายเป็นแบรนด์กาแฟชื่อดังส่งขายไปหลากหลายประเทศ

ร้านคอฟฟี่บันตั้งอยู่ในพื้นที่ร่มรื่น มีผลิตภัณฑ์ในชุมชนจัดจำหน่ายหลากหลาย รวมถึงกิจกรรมส่งเสริมการท่องเที่ยวของชุมชน ใครอยากมาลองขี่ม้า ที่นี่เขาสอนให้ได้ด้วยนะ

นอกจากกาแฟ ยังมีอาหารอร่อยๆ อย่าง สเต็ก พิซซ่าให้รับประทาน ประยุกต์เอาผลไม้ที่ชาวภูเรือนิยมปลูกอย่างอโวคาโดหรือแมคคาเดเมียมาเป็นวัตถุดิบ แวะมาทั้งที่ได้ทั้งอิ่ม อร่อย และรอยยิ้ม

ติดต่อร้าน Coffee Bun คุณบัน โทร. 084-4048018 หรือแฟนเพจ เฟซบุ๊ก Coffee BUN Original

---

นั่นแหละครับ คือทั้งหมดของเส้นทางสายวัฒนธรรม อำเภอนาแห้ว ด่านซ้าย ภูเรือ ที่ทาง อพท.5 พาผมไปสัมผัส ซึ่งต้องบอกว่าประทับใจอย่างมากกับเสน่ห์ ความน่ารัก ความเชื่อ ความศรัทธา ของชาวบ้าน ที่มีเต็มเปี่ยมตลอดเส้นทาง

เมืองเลยอาจเป็นจังหวัดที่พร้อมต้อนรับนักท่องเที่ยวคึกคักที่สุดในฤดูฝนและฤดูหนาว ทว่านั่นไม่ใช่ทั้งหมดที่พวกเขามีอย่างแน่นอน นอกจากสายธรรมชาติ เส้นทางวัฒนธรรมสายนี้ก็มีอะไรให้เราต้องร้องว้าวไม่น้อยเลยล่ะ